جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین، دین گریزی، سوره ی هود، انبیاء(ع)

دین مجموعه باورهایی است درباره خدا و پیامبر، بایدها و نبایدها، معارف و اخلاقیاتی که به منظور تأمین صلاح دنیا و کمال اخروی انسان از سوی خدا ارائه می‌گردد. انسان موجودی اجتماعی است و دین که به دنبال هدایت انسان است باید علاوه بر بعد فردی، به بعد اجتماعی انسان نیز توجه نماید. بررسی آیات قرآن نشان می‌دهد که دین در طول تاریخ، با وضع مقررات خاص در تنظیم روابط اجتماعی ایفای نقش کرده است و این فرآیند تکاملی به اسلام منتهی شده است که بهترین برنامه را برای شکل‌گیری و اداره جامعه ارائه کرده است. باورهای دینی همچون توحید و معاد، آثار اجتماعی مهمی دارند که برخی از آن‌ها عبارت است از: معنابخشی به زندگی اجتماعی، اعتراض به وضع موجود، رهایی از اسارت نفس و طاغوت‌های زمانه، کنترل اجتماعی، و تقویت روحیه ایثار و انفاق. پس برخلاف نظریه عصبیت ابن‌خلدون، دین مهم‌ترین عامل اداره جامعه و مقاومت در برابر دشمن می‌باشد. اسلام، احکام اجتماعی متعددی دارد تا بتواند باورهای دینی را در بعد اجتماعی انسان تقویت کند؛ از پیروان خود می‌خواهد که مسئولیت همگانی و نظارت اجتماعی خود را در قالب فریضه امر به‌معروف و نهی از منکر انجام دهند، و این ویژگی، معیار برتری مسلمانان بر سایر امت‌ها دانسته شده است. جهاد نیز به عنوان یک حکم اجتماعی، ضامن بقا و توسعه دین است و در موارد متعددی، آیات قرآن بر آن تأکید می‌نماید. نماز جمعه هم که موجب اجتماع هفتگی مسلمین و نمایش وحدت و قدرت آن‌ها می‌شود پیوندی است میان عبادت و اجتماع، و از حیث اهمیت، به حج و جهاد تشبیه شده است. از دیگر اعمال جمعی اسلام، حج است. حج می‌تواند موجب آشنایی و ارتباط میان ملیت‌های گوناگون ‌گردد و به حکم قرآن از مصادیق تعاون در نیکی و تقواست. سرانجام می‌توان به احکام سیاسی و حکومتی اسلام اشاره کرد که زمینه‌ساز وحدت، اخوت، عدالت و نظم در جامعه می‌باشد.

برزخ عالمی است که در قوس صعودی بعد از عالم ناسوت و قبل از عالم قیامت کبری واقع شده، و از نظر زمانی در طول عالم ماده، و از نظر مکانی در ملکوت همین عالم قرار دارد. برزخ، عالمی حقیقی و روحانی است، که اجسام مثالیه و نوریه تا نفخ صور دوم در آن زندگی می‌کنند. عرفا در اصطلاح خود از آن به غیب محالی یا عالم مثال تعبیر کرده‌اند. مفسرین و متکلمین نیز از آن به عالم برزخ، و حکمای اسلامی به عالم خیال منفصل تعبیر نموده‌اند. ویژگی مشترک تمام این تعابیر، اشاره به عالم بعد از مرگ می‌باشد. زندگی بعد از مرگ مرحله‌ای از جریان تکامل انسان است، که در ضمن آن انسان‌ها به نتیجه تکامل کسب ‌شده خود دست می‌یابند. ماهیت عالم برزخ را می‌توان از دو جنبه ذاتی و نوع سنخیت آن با عالم ماده، مورد بررسی قرار داد. واژه برزخ که سه مرتبه در قرآن به‌کار رفته، تنها در سوره مومنون به صراحت بر عالم برزخ دلالت دارد. در آیات دیگری نیز اشاراتی را می‌توان یافت که به‌صورت غیرمستقیم بر این امر دلالت دارد؛ در این زمینه می‌توان به مواردی از قبیل زنده بودن شهیدان، عرضه عذاب و نعمت در صبح‌گاهان و شام‌گاهان، بشارت فرشتگان به نعمت‌های فعلی، وعده اجر کامل در قیامت، و دوباره مردن و زنده شدن مردگان، اشاره کرد. روایاتی را نیز که درباره برزخ وارد شده است می‌توان در انواعی مانند ماهیت عالم برزخ، قالب مثالی انسان، مکان و ارتباط عالم برزخ با عالم دنیا دسته‌بندی کرد. عالم مثال و خیال، ملکوت عالم ماده، وجود نظام شب و روز، برزخ نداشتن متوسطین و مستضعفین برخلاف مومنان و کافران خالص، فقدان شفاعت، سرنوشت‌های اختصاصی و مجزا، فشار قبر و سوال قبر، از ویژگی‌هایی است که برای عالم برزخ ذکر شده است.

دین مسأله ای است که متفکران بسیاری را به نفکر واداشته است. در این جا ما به ضرورت دین از منظر قرآن و روایات، متکلمان و فلاسفه اسلامی پرداخته و خواهیم دانست که قرآن و روایات دین را برای هدایت بشر و نیازمندی فطری ضروری می دانند و متکلمان از طریق قاعده ی لطف و فلاسفه نیز از طریق مدنی بالطبع بودن انسان به این موضوع پرداخته اند.

در اصل اول به مسائل زیر اشاره شده است، زندگی مولف و تصنیفات او که در تصنیفات وی سعی شده است از کتابهای ایشان چه خطی یا عکس و چه مطبوع و غیر مطبوع در حد امکان گزارشی داده شود و نیز نمونه های از کتب تفسیری ایشان و از تفاسیر دیگر مفسر در این نوشتار ذکر نموده ایم،‌ ترجمه های که از تفسیر حسینی به زیانهای مختلف ترجمه شده و پایان نامه های که در مورد این تفسیر نوشته شده است یا در حال نوشتن هستند را نیز یادآور شده ایم. در فصل دوم به بعضی از مبانی تفسیری و مبانی خود مفسر در تفسیر حسینی در دو قسم اشاره شده است در قسم اول از مبانی تفسیر مانند سلامت قرآن از تحریف حجیت ظهور آیات و امکان تفسیر قران بحث شده است در قسم دوم به مسائل همچون حجیت روایات پیامبر و ائمه و صحابه و تابیعان پرداخته شده است. در فصل سوم این تفسیر در دو قسم مورد بررسی قرار گرفته است. در قسم اول از روشهای تفسیری مانند روش تفسیر قرآن به قرآن، قرآن به سنت و قرآن به عقل‌ و روش اجتهادی را مورد بحث و بررسی قرار داده ایم. در قسم دوم این فصل به گرایشهای تفسیری پرداخته ایم.

قرآن کریم در همه تاریخ، دارای شخیصتی ممتاز، یگانه و منحصر به فرد است ، چرا که با فرود از سرچشمه فیض و علم مطلق الهی و با اقامه برهان مبنی بر انتساب بی‌واسطه خود به خداوند، همه انسانها و به پذیرش این حقیقت فرا می‌خواند. ضرورت دفاع اعتقادی از اعجاز این کتاب و لزوم تبیین دلایل این مدعا به منظور گسترش دعوت اسلامی، سبب شده است که اندیشمندان و قرآن‌پژوهان جهان اسلام، به این موضوع، اهتمام و عنایت تام مبذول دارند. شگفت آن که (اعجاز قرآن)، این حقیقت مسلم و مورد پذیرش میلیاردها مسلمان در طول تاریخ در مقابل تعلیل و تبیین علمی، معرکه‌ای از آرا در میان قرآن‌پژوهان برانگیخته و طیفی بسیار گسترده از انواع نظریات را به وجود آورده است . ریشه‌یابی این اختلاف و بررسی راه و روشهای دست‌یابی به وجوه مورد توفق میان آرا گوناگون حایز اهمیتی بسزا است . نگاهی به سیر تاریخی اندیشه اعجاز نشان می‌دهد که موجبات بروز پراکندگی یاد شده در آرا قرآن‌پژوهان را می‌توان به سه گروه "عوامل انسانی و شخصی"، "عوامل علمی و اجتماعی" و سرانجام "عوامل قرآنی" تجزیه کرد، از نگاهی دیگر نیز، می‌توان منشا پراکندگی فوق را نقصان علم و استعدادهای بشری و تحیر او در مواجهه با تجلی یک پدیده ماورایی دانست . تعابیر و تعاریف مختلف و گزینش معیارهای گوناگون در تبیین و گروه‌بندی وجوه اعجاز از مهمترین عوامل این مغایرت‌هاست . بدین ترتیب ، در صورت برگرفتن عناوین جامعتر و محوری از میان وجوه و اصطلاحات شناخته شده در تبیین اعجاز قرآن، همراهی صاحب‌نظران امکان‌پذیر می‌شود و تفرق ظاهری نظریات ، محو یا کمرنگ می‌گردد. بدیهی است هر یک از وجوه عدم یاد شده در اعجاز، در عین حال که نسبت به کلیه آیات قرآن فراگیر است می‌تواند فروع و وجوه وابسته‌ای نیز داشته باشند که همانند درخشش ستارگان، به تناوب و تناسب موضوع، در جای جای قرآن جلوه‌گر و پرتوافکن شوند. بررسی اجمالی وجوهی نظیر "اعجاز بیانی"، "حکمت و معارف الهی"، "اخبار از مغیبات " و "پیراستگی از ناهمسانی و خطا"، شاهد صدق این نظر و کوششی است امیدبخش برای دستیابی به اشتراک یا تقریب آرا در یافتن وجوه فراگیر اعجاز قرآن.

چکیده :از آنجا که استکبار در دیدگاه امـام علـی (ع) محصول درک نـاصواب نفس ، غفلت از هدف غایی خلقت انسان ، بی اعتنایی به قوه عاقله ، عدم اهتمام به فطرت متعالی ، خروج از مدار توحید و نفی ربوبیت تشریعی خداوند است و این موضوع با مبانی فوق ، خودشیفتگی و حبّ ذات و طغیان غرایز و انحراف از فطرت را به همراه دارد؛لذا رساله ی حاضر تحت عنوان: « ویژگی های استکبار و آثار آن در آموزه های امام علی (ع) » در صدد است ضمن بررسی نقش غرایز و فطرت در شکل گیری استکبار و تشریح تبعات و آثار آن ، با عنایت به سیره ی عملی ، رفتار سیاسی و گفتار امیر مومنان به طرح راهکارهایی جهت پیشگیری و درمان استکبار بپردازد، بر اساس تعالیم نهج البلاغه خروج از مدار توحید و حرکت در مسیر شیطان ، مبنای اصلی ورود به فرهنگ استکباری است و ثروت،قدرت،منصب،حتّی بعضاً علم و عبادت از ابزارهای زمینه ساز استکبارند. همچنین صنعت و پیشرفت انسان امروز و هر آنچه انسان را به عصیان و تکبر سوق می دهد علت اصلی ظهور استکبار ، بد اخلاقی های فردی و اجتماعی در این حوزه محسوب می شود. نگاه کلی نهج البلاغه به مفهوم استکبار نگاهی فردی و در حوزه مسائل اخلاقی است با این رویکرد ، نتیجه حاصله آن است که استکبار یک آفت اخلاقی است که زمینه های انحطاط انسان را همچون شیطان فراهم می سازد هر چند با نگاه موسّع می توان گفت استکبار امروزه مصادیق دیگری همچون عرفان های نو ظهور و قدرت های سلطه طلب نیز دارد . رساله ی پیش رو به روش بنیادین به شیوه ی کتابخانه ای و اسنادی و مبتنی بر متون دینی و اخلاقی با محوریّت سخنان مولای متّقیّان تدوین یافته است.واژگان کلیدی: کبر ، استکبار ، شیطان ، طاغوت ، عجب

از اساسی ترین مسائلی که در عصر کنونی بدان کمتر توجه شده است تربیت بعد روحی و معنوی انسان است که بواسطه سرگرم شدن نفس در دنیای زود گذر مادی و پرداختن به متعلقات آن، این بعد دچار افسردگی و سوء تغذیه شده و شادابی و سرزندگی اش را از دست داده است. و این بواسطه بریدگی انسان از ذات مبدأ لایزال الهی و پرداختن به معنویات دروغین است. تربیت این بعد انسانی دستیابی به کمالات و ملکات فاضله و سعادت و انسانیت انسانی را در پی دارد. پژوهش حاضر در نظر دارد ویژگیها و اهداف و مبانی و روشهای تربیت روحی و معنوی در نامه های نهج البلاغه را از دیدگاه مولای متقیان حضرت علی علیه السلام بررسی نماید. روش پژوهش مبتنی بر تجزیه و تحلیل محتوایی و توصیفی و روش جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و نوع ابزاری که درجمع آوری اطلاعات استفاده شده است فیش برداری است. از نظر پیشوای پرهیزکاران تربیت معنوی، تربیت الهی است که دستیابی به آن مستلزم رعایت تقوای الهی و توجه به مبدأ و معاد و با رنج و مشقت فراوان همراه بوده و نیاز به تعقل و تفکر و سیر در آفاق و انفس و جد و جهد در جهت تصفیه نفس از رذایل و آراستگی به جمیع فضایل را می طلبد که حاصلش، نورانیت و صفای دل و فلاح و رستگاری و غایت آن تقرب الهی است. امید است نتایج این تحقیق بتواند افسردگی و بی تحرکی و پوچی و ناامیدی و یأسو بی خدایی رادر متربیان از بین برده و آنها را بیدار نموده تا در سایه رهنمودهای مولای متقیان، به زندگی اصیل و معنادار دست یافته و انسانیت انسانی شان به منصه ظهور برسد.

پژوهش حاضر نگاهی روش شناسانه به موضوع تربیت اخلاقی در قرآن انداخته و با طرح این پرسش که آیا تربیت اخلاقی انسان در قرآن، با فرایند معیَن و به صورت نظام‌مند ارائه شده یا نه، به پی ریزی بحث پرداخته است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که مراحل و فرایند مزبور چگونه و از چه راهی قابل تبیین و تحصیل است؟ برپایه مفروضات این پژوهش، ظرفیت‌ پیش رو برای دستیابی به پاسخ سئوال مزبور، مواجهه ترتیب نزولی با قرآن است. ورود به این نقطه از بحث، مسئله تحقیق را با چند پرسش دیگر روبرو می‌سازد :1- آیا ترتیب نزول قرآن به گونه اطمینان بخش قابل اثبات است؟ 2- آیا فهم ترتیب نزولی قرآن حجت بوده و روائی دارد؟3- بر فرض روائی، آیا در فرایند تربیتی قرآن، مراحل متمایزی از یکدیگر مانند دوره مکی و مدنی، مراحل ابتدائی ومرحله نهائی قابل تفکیک هستند؟ نویسنده چند فرضیه را برای پاسخ به این پرسش‌ها متصور می‌بیند؟1- قرآن کریم در حیطه رسالت اصیل خود، یعنی تربیت اخلاقی انسان فقط به ارائه مکتب تربیتی بسنده نکرده، بلکه به ارائه نظام واره و فرایند پرداخته است. بیان بودن وواقع گرائی تربیتی قرآن، نزول تدریجی قرآن، جامعیت محتوائی و روشی قرآن و حکمت ترتیب نزولی قرآن، مبانی هستند که این انگاره را تایید می‌کنند. 2- بنا به دلایل و شواهد موجود (بویژه روایات ترتیب نزول)، ترتیب کنونی قرآن،اجتهادی و ترتیب نزول قرآن توقیفی است.با این فرض، حکمت و معنای انتظام یافته‌ای بر ترتیب مصحفی مترتب نیست بلکه ترتیب نزول، دارای حکمت و معنائی منتظم می باشد. در نتیجه فهم ترتیب نزولی قرآن علی الدوام حجت بوده و روائی خواهد داشت. 3- رویکرد ترتیب نزولی، تناسب و سازگاری بنیادی با تفسیر موضوعی قرآن دارد. چه اینکه بررسی موضوع تربیت اخلاقی به روش ترتیب نزولی، فرایند یاد شده را با معیار درست‌تر و شیوه منظم‌تری دنبال می‌کند.نویسنده در گام اصلی، برخی نظریه‌ها و پژوهش‌های تربیتی را از منظر فرایندی مورد غوررسی قرار داده و با دیدگاهی تحلیلی، مراحل تربیت اخلاقی در آنها را با عرضه بر قرآن به داوری گذاشته است و به نوعی امکان تطبیق بر مراحل تربیت قرآنی درباره آنها را نشان داده است.در ادامه، سوره‌های مکی قرآن به لحاظ شکل و شیوه بیان و هم محتوا و رویکرد به چهار مرحله تقسیم گشته و متناسب با هر مرحله، اصول و روش‌های تربیتی قرآن و زیرمرحله‌های هر یک به دست داده شده است. بویژه چگونگی ربط بین اصول و روشهای تربیتی با گونه‌های مفاهیم اخلاقی قرآن، دنبال شده و در پایان، سوره‌های مدنی، البته به گونه اجمالی و نظر داشت سه مرحله تربیتی به شیوه یاد شده به بحث گذاشته شده است.براساس این پژوهش، تربیت اخلاقی در فرایند قرآنی، از اصلاح زمینه گرایشی- شناختی (به صورت ترکیبی) آغاز و با طی مراحل جزئی‌تر درباره انسان (به مثابه مربی و متربی)، مبداء و معاد ادامه می‌یابد. در مرحله بعد، مفاهیم انسان شناسانه، اوصاف و ویژگی‌های انسان، جهان، حیات و نظایر اینها (توحید صفاتی) با گام‌هائی منظم و معین ناظر بهمبانی، اصول، روشها و اهداف تربیتی، توسعه یافته و کامل تر می‌شود و در مرحله آخر باارتقاء عملی، تکلیف محوریو پذیرش ولایت (عملی و اجتماعی) خداوند که مرحله توحید افعالی و توحید در عبودیت است به بار می‌نشیند.

چکیدهسنت «ابتلاء» یکی از سنن لایتغیر و عمومی الهی است که شامل همه‌ی انسان‌ها در همه‌ی زمان‌ها و مکان‌ها می‌شود و شناخت آن، تأثیر عمیقی در نگرش انسان به وقایع زندگی دارد. ما در این تحقیق بر آنیم تا با روش کتابخانه‌ای و با تأمل در کلام امام علی(ع) و فیلسوفان و متکلمان در باب بلایا و شرور و مصائب و آزمایش الهی، تبیین صحیحی از مشکلات و سختی ها در زندگی انسان داشته باشیم. بلایا و شرور و شدائد، لازمه‌ی زندگی مادی و دنیوی است و برخی از آن ها بازتاب اعمال انسان و نتیجه‌ی گناهان اوست و برخی دیگر برای آزمایش بندگان است. حکمت آزمایش الهی عبارت است از: شکوفایی استعدادها، تمییز مومن از کافر، مقیاس استحقاق ثواب و عقاب و آثار تربیتی است. همه‌ی امور و پدیده‌هایی که با انسان و زندگی او مرتبط است، موارد آزمایش انسان محسوب می‌شود، از جمله: دنیا و زینت‌های آن، اموال و اولاد، نعمت و نقمت، حیات و مرگ، تکالیف و احکام ووسوسه و القائات شیطان. عوامل موثر در پیروزی از آزمایشات الهی عبارتند از: صبر، تقوا و پرهیزکاری، نماز و عبادت، توکل و تسلیم، رضا، دنیا شناسی و یاد معاد، سرمشق گرفتن از زندگی اولیاء الهی. از این رو پیروزی در آزمایش الهی فوایدی چون: ارتقای کمال و درجه‌ی ایمان، نفی استکبار و تذلل درونی، پاکی از گناه، تذکر و استغفار و پاداش مضاعف اخروی را به دنبال دارد. بنابراین مواجهه‌ی درست با بلایا و مصائب موجب رشد و تعالی و کمال انسان و مانع مختل شدن زندگی و پوچ گرایی انسان و بی‌اعتقادی او می شود.